سومین پیش‌رویداد از دوره سوم رویداد «دعوت ۳» با محوریت «تصفیه، بازیافت و استفاده مجدد از آب» در شرکت صنایع پیشرفته رضوی برگزار شد. این نشست تخصصی که با حضور فعالان صنعت، فناوران، اساتید دانشگاه و سرمایه‌گذاران برگزار شد، چالش‌ها و راهکارهای نوآورانه مدیریت منابع آبی را مورد بررسی قرار داد.
به گزارش اداره ارتباطات و رسانه بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی، در این نشست با نگاهی مسئله محور و آینده‌نگر، نمایندگان صنایع بزرگ دانشگاهیان و متخصصان حوزه آب، به ارائه تجربه‌ها و تحلیل‌های خود درباره بحران آب و ضرورت بهره‌گیری از راهکارهای فناورانه در تصفیه و بازچرخانی پرداختند.
اهمیت اقتصادی و زیست‌محیطی پساب چالش‌های فنی در مقیاس‌پذیری فناوری‌ها ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری و الزامات قانونی از جمله محورهای کلیدی این گفت‌وگوها بود که چشم‌انداز روشنی از ضرورت تحول در مدیریت منابع آبی کشور ترسیم کرد.
نقش کلیدی فناوری در حل بحران آب
دبیر علمی رویداد دعوت ۳، در ابتدای نشست با تشریح اهداف این رویداد گفت: هدف اصلی سلسله‌رویدادهای دعوت، شناسایی فناوری‌هایی است که قابلیت سرمایه‌گذاری دارند و همچنین ایجاد پیوند مؤثر میان فناوران، سرمایه‌گذاران و صنایع.
دکتر محمد مزیدی با اشاره به اهمیت سه‌گانه‌ی آب، انرژی و محیط زیست در دوره سوم رویداد اظهار کرد: اهمیت این حوزه‌ها امروز بر کسی پوشیده نیست. ما در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری لازم را انجام ندادیم و امروز با تبعات آن مواجه هستیم.
وی افزود: با توجه به منابع محدود و بحران‌های خشکسالی، تصفیه و بازچرخانی آب بیش از پیش اهمیت یافته است. خوشبختانه از میان ۸۸ طرح ثبت‌شده در دبیرخانه، ۱۳ طرح به حوزه تصفیه آب اختصاص دارد که دامنه‌ای وسیع از فناوری‌های پیشرفته در مقیاس صنعتی و خانگی نانو را در بر می‌گیرند.
دبیر علمی رویداد دعوت ۳ با اشاره به دغدغه‌های سرمایه‌گذاران خاطرنشان کرد: یکی از چالش‌های اصلی، مقیاس‌پذیری طرح‌هاست. مدل‌های فناورانه باید به گونه‌ای طراحی شوند که با رشد مقیاس، هزینه‌ها به‌صورت خطی افزایش پیدا نکند.
وی همچنین گفت: ما از شرکت‌هایی دعوت کرده‌ایم که هم در زمینه تصفیه تجربه دارند و هم اکنون با چالش‌هایی در این حوزه روبه‌رو هستند. انتظار داریم این تعامل، به خلق راه‌حل‌های عملیاتی منجر شود.
تغییر رویکرد مصرف پیش‌شرط نجات منابع آبی کشور
عضو هیئت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز با تاکید بر خطر قریب‌الوقوع تنش آبی در کشور، گفت: ایران در مسیر بحرانی قرار گرفته و تنها راه خروج، اصلاح الگوی مصرف و بازچرخانی آب است.
دکتر بهنام باریک‌بین ضمن ارائه تصویری کلی از وضعیت منابع آبی کشور، گفت: ایران بیش از ۸۳ درصد منابع آب تجدیدپذیر خود را مصرف می‌کند، در حالی‌که استاندارد جهانی برای جلوگیری از فشار بر منابع، حدود ۴۰ درصد است. این وضعیت ما را در مرز تنش آبی قرار داده و نیازمند تغییر ساختاری در مدیریت مصرف هستیم.
وی با اشاره به افت محسوس بارش‌ها خاطرنشان کرد: محدودیت ذاتی منابع، رشد بی‌رویه جمعیت و بخش‌های صنعت و کشاورزی، تغییر اقلیم و ضعف زیرساخت‌ها، همه منجر به ایجاد شرایط اضطراری در بخش آب شده است.
عضو هیئت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: راه‌حل نجات کشور در این بحران، حرکت از رویکرد تامین محوری به مدل مدیریت تقاضا محور است؛ که شامل توسعه کشت گلخانه‌ای، فناوری‌های هوشمند در مدیریت آب، اصلاح الگوی مصرف و تمرکز روی بازچرخانی پساب صنعتی و شهری می‌شود.
وی تاکید کرد: اگر به‌هم‌پیوستگی میان اقتصاد، اجتماع و محیط زیست در چارچوب توسعه پایدار تقویت نشود، چشم‌انداز منابع آب کشور برای آینده تیره خواهد بود.
باریک‌بین با بیان اینکه بدون همکاری همه جانبه دولت بخش خصوصی و مردم عبور از بحران آب ممکن نخواهد بود، افزود: مدیریت پایدار منابع آب نیازمند سیاست‌گذاری های هوشمندانه آموزش عمومی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین است تا بتوانیم از این بحران عبور کنیم و آینده‌ای بهتر برای نسل‌های بعدی رقم بزنیم.
صنایع در خط مقدم باز چرخانی پساب
در این نشست همچنین یکی از فعالان در حوزه طراحی و ساخت فرآیندهای تصفیه و بازچرخانی آب، با اشاره به محدودیت منابع آبی در کشور، تاکید کرد: استفاده از پساب و آب نمک‌زدایی‌شده در صنعت، راهبردی غیرقابل چشم‌پوشی برای عبور از بحران آب است.
دکتر محمدمهدی یزدی گفت: طبق برنامه هفتم توسعه، صنایع دیگر مجاز به استفاده از آب‌های متعارف نیستند و باید از پساب یا آب شیرین‌شده دریا استفاده کنند.
وی با ارائه تجربیات موفق در پروژه‌هایی مانند کارخانه کاغذ سبز خوزستان و ایران‌خودرو خراسان افزود: در پروژه کاغذ، پسابی با دبی ۲۵۰۰ متر مکعب در ساعت و آلودگی بسیار بالا، با استفاده از فناوری‌های پیشرفته تصفیه و بازچرخانی می‌شود.
این متخصص در طراحی و اجرای فرآیندهای تصفیه و بازچرخانی آب، با اشاره به ویژگی‌های منحصربه‌فرد این طرح، از جمله تولید برق از گاز خروجی تصفیه‌خانه، گفت: این پروژه ۷۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری داشته و با مشارکت شرکت‌های خارجی و داخلی در حال اجراست.
وی همچنین از طراحی تصفیه‌خانه جدید ایران‌خودرو خراسان برای بازچرخانی کامل فاضلاب صنعتی خبر داد و خاطرنشان کرد: این پروژه‌ها نشان می‌دهند صنعت می‌تواند در خط مقدم مقابله با بحران آب قرار بگیرد.
بازار پساب؛ نجات صنعت در بحران آب
دیگر طراح فرآیندهای تصفیه و بازچرخانی آب هم با تاکید بر ضرورت سرمایه‌گذاری در بازار پساب صنعتی، گفت: تنش آبی کشور، صنایع را ناگزیر کرده که به سمت استفاده از فاضلاب تصفیه‌شده حرکت کنند؛ بازاری نوظهور که با حمایت قانونی، آینده‌ای مطمئن برای سرمایه‌گذاران رقم خواهد زد.
مهرداد ملک شاهی با اشاره به بحران شدید منابع آبی در کشور، اظهار کرد: در سال‌های اخیر دمای هوا افزایش و بارش‌ها کاهش یافته و ایران اکنون وارد مرحله تنش آبی فوق بحرانی شده است.
وی با اشاره به بند «ب» ماده ۳۹ برنامه هفتم توسعه بیان کرد: از سال ۱۴۰۳، تمامی صنایع پرمصرف موظف به جایگزینی منابع آبی زیرزمینی با پساب شهری خواهند بود.
این طراح فرآیندهای تصفیه آب و فاضلاب افزود: این الزام قانونی، فرصت طلایی برای سرمایه‌گذاری در حوزه تصفیه و بازچرخانی پساب ایجاد کرده است.
وی تصریح کرد: نرخ واقعی آب به‌زودی افزایش می‌یابد و پساب صنعتی به گزینه‌ای اقتصادی، در دسترس و پایدار برای صنایع بدل می‌شود.
ملک شاهی، تجربه موفق استان‌هایی مانند اصفهان در بازچرخانی پساب را الگویی ملی دانست و گفت: اکنون بیش از ۵ میلیون متر مکعب نیاز صنعتی کشور به پساب تخمین زده می‌شود که با سرمایه‌گذاری مناسب، قابل تامین است.
کاهش چشمگیر مصرف آب در هپلکس رضوی
مدیر برنامه‌ریزی و توسعه بازار شرکت صنایع معادن و عمران قدس رضوی در سومین پیش‌رویداد دعوت ۳، از کاهش ۳۵ درصدی مصرف آب در کارخانه‌های هپلکس رضوی خبر داد. دکتر ایمان میر شجاعیان گفت: این موفقیت حاصل تلاش تیم فنی و بهبود فرایندهای تولید بوده و ما توانسته‌ایم پسماندهای آبی را به صفر برسانیم.
وی با اشاره به مصرف روزانه ۳۰۰ مترمکعب آب در کارخانه مشهد اظهار کرد: این حجم از مصرف در گذشته بخشی پسماند داشت، اما اکنون با اجرای روش‌های نوین، این پسماندها بازیافت شده و مجدد وارد چرخه تولید می‌شوند. این اقدام موجب شد مصرف به حدود ۲۰۰ متر مکعب کاهش یابد.
میرشجاعیان ادامه داد: این تجربه در کارخانه بیرجند نیز تکرار شد و نتایج موفقی داشت. در مجموع، مصرف آب در دو کارخانه ما از ۶۰۰ به ۴۰۰ مترمکعب کاهش یافته است.
وی تاکید کرد: ما مجموعه‌ای اقتصادی هستیم و هر پروژه‌ای که اجرا می‌شود باید علاوه بر مزایای زیست‌محیطی، از نظر اقتصادی هم توجیه‌پذیر باشد. یکی از نمونه‌های موفق، اجرای تصفیه‌خانه در مجتمع بین‌راهی امام رضا (ع) در گلستان است که اکنون به زائران خدمت‌رسانی می‌کند.
نوآوری در دل صنعت قند
رئیس آزمایشگاه کارخانه قند چناران نیز در سومین پیش‌رویداد دعوت ۳ گفت: آب یکی از چالش‌های اساسی ما در کارخانه قند چناران است و پروژه‌های تصفیه فاضلاب برای بهبود این وضعیت، حیاتی هستند.
مهندس یاقوتی اظهار کرد: کارخانه قند چناران از سال ۱۳۳۴ فعالیت خود را آغاز کرده و ظرفیت تولید خود را از ۳۵۰ هزار تن به بیش از یک‌میلیون و ۱۴۰ هزار تن رسانده است. با توجه به اینکه بخش بزرگی از فرایندهای تولید با آب انجام می‌شود، مصرف آب در این کارخانه بسیار بالاست.
وی با اشاره به پروژه تصفیه فاضلاب کارخانه گفت: این سیستم از سال ۱۳۷۷ با ظرفیت دو فاز ۶۰۰ مترمکعبی راه‌اندازی شده و شامل لاگون‌های خاکی، مراحل بی‌هوازی و هوازی است.
یاقوتی ادامه داد: سیستم بی‌هوازی توانسته آلودگی‌ها را تا ۵۰ درصد کاهش دهد و فرآیند لجن فعال در مرحله هوازی، کیفیت آب خروجی را به‌طور چشمگیری بهبود داده است.
وی تاکید کرد: آب تصفیه‌شده فعلاً برای مصارف کشاورزی استفاده می‌شود، اما برنامه ما استفاده صنعتی از آن در آینده است. وی از فناوران دعوت کرد با ارائه راهکارهای نو، کارخانه را در بهینه‌سازی مصرف و بازیافت آب یاری کنند.
