روش‌های تامین مالی در شرکت‌های دانش‌بنیان

انتخاب روش تامین مالی مناسب در مورد پروژه‌ها و تامین سرمایه در گردش مسأله مهمی است. بهترین ابزار تامین مالی با توجه به شرایط داخلی شرکت و منبع تامین مالی کننده متفاوت می‌باشد و انتخاب آن با در نظر گرفتن این شرایط و معیارها امکان‌پذیر است.

روش‌های مختلف تأمین مالی، شامل تأمین مالی داخلی و خارجی یا ترکیبی از این دو نوع است. به طور کلی، تأمین منابع مالی با توجه به متقاضی منابع، منبع و محل تأمین منـابع، بـازار مـرتبط و مکانیزم‌های موجود و منشأ منبع مالی از حیـث داخلـی و خـارجی قابـل تقسیم‌بندی و تعریـف است.

روش‌های تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان

دو روش عمده تأمین مالی شرکت‌های دانش بنیان عبارت است از تأمین مالی از طریق بدهی یا استقراض و تأمین مالی از طریق سرمایه یا فروش سهام.

تأمین مالی از طریق بدهی شامل اخذ وام و تسهیلات از نهادهای مالی است که شرکت باید اصل تسهیلات با سود مربوطه را در زمان یا زمان‌های مقرر باز پرداخت نماید.

تأمین مالی از طریق سرمایه شامل سرمایه‌‎گذاری افراد حقیقی یا حقوقی در سرمایه شرکت و به عنوان مالک و سهامدار بخشی از سرمایه آن شرکت است.

 صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان تازه تأسیس، در طی مراحل رشد به جایی می‌رسند که می‌بایست نسبت به انتخاب یک یا هر دو نوع روش تأمین مالی اقدام نمایند. شـرکت‌های موفق، متناسـب با میزان و شـکل درآمد پیش بینی شده و قابل حصولشان، معمولا ترکیب مناسبی از تأمین مالی از طریق بدهی و تأمین مالی از طریق سرمایه را انتخاب می‌کنند.

تأمین مالی از طریق بدهی (یا استقراض)

تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا از طریق اعطای تسهیلات (تأمین مالی از طریق بدهی یا استقراض) به عللی از قبیل؛ عدم وجود صورت‌های مالی معتبر و مدل کسب و کار ضعیف، در اختیار نداشتن وثایق مورد قبول بانکها، سهم بالای دارایی‌های نامشهود آنها، مشکل بودن تعیین ارزش پولی دارایی‌های این قبیل شرکت‌ها، ضـعف در بازاریابی، عدم تقارن اطلاعات میان سـرمایه‌گذار و کارآفرین و مخاطرات اخلاقی حاصـل از آن و … مشکل بوده و سبب می‌شود تا بانک‌ها در ارزیابی اعتباری شرکت‌های دانش‌بنیان با مشکل روبه رو شده و هزینه‌های بالای اداری باعث می‌شود تا پرداخت تسهیلات کوچک برای مؤسسات مالی سودآور نباشد. بنابراین امکان تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا از طریق بدهی (اعطای تسهیلات) مشکل بوده و کارآفرینان فعال در حوزه‌های دانش‌بنیان بیشــتر به تأمین مالی از طریق ســرمایه (فروش ســهام) تمایل دارند. تأمین مالی از طریق بدهی به دو صورت تسهیلات مستقیم و ضمانت‌نامه تسهیلات قابل انجام است.

تسهیلات مستقیم

تسهیلات مستقیم، تسهیلاتی است که به طور مستقیم به متقاضی اعطا می‌شود. برخی از دولت‌ها برنامه‌­های تسهیلات مستقیم را اجرا می‌­کنند که شامل اعطای تسهیلات کوچک بوده و معمولا در برگیرنده شـرکت‌­های کوچک و متوسـط در مرحله آغازین می‌باشـد. این طرح‌ها به طور کلی نیاز به یک تضـمین شخصی از سوی یکی از سهامداران عمده شرکت دارد که در اکثر موارد برای شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا مقدور نمی‌باشد.

 ضمانت‌نامه تسهیلات

اعطاکنندگان تسهیلات، زمانی به اعطای تسهیلات اقدام می‌نمایند که شخص ثالث خاصی برای تسهیلات گیرنده ضمانت‌نامه صادر می‌نماید. شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا به علت ماهیت کسب و کار خود اغلب دارای ریسک بالا هستند و به همین دلیل، اغلب مؤسسات مالی و بانک‌ها، ارائه ضـمانت‌نامه به آنها را خطرپذیر ارزیابی می‌کنند. با این حال، برخی نهادهای دولتی و صندوق‌های پژوهش و فناوری به ارائه ضـمانت‌نامه برای اخذ تسهیلات توسط شرکت‌های مذکور می‌پردازند.

تأمین مالی از طریق سرمایه (فروش سهام)

تأمین مالی از طریق سرمایه، شامل فروش منافع مالکیت (سهام) یک کسب و کار در ازای تأمین سرمایه مورد نیاز است. از جمله مهمترین مشکلات تأمین مالی از طریق سرمایه، یافتن سرمایه‌گذار است. تأمین مالی از  طریق فروش سهام شرکت به صندوق‌های بورسی جسورانه یا سرمایه‌گذاران خطر پذیر امکان پذیر است.

سرمایه‌گذاران خصوصی

برخی سرمایه‌گذاران خصوصی، افراد حقیقی و یا نهادهای حقوقی هستند که بخشی از ثروت خود را به سرمایه‌­گذاری‌های خطرپذیر پر بازده در مراحل اولیه رشد این کسب و کارها اختصاص می‌دهند. این سرمایه‌گذاران منابع اولیه مورد نیاز جهت استخدام نیرو و توسعه محصول یا فناوری مدنظر کارآفرینان را فراهم آورده تا شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا بتوانند با گذار از مراحل اولیه به مراحل بعدی رشد نموده و به سرمایه‌گذاران خطر پذیر بیشتری دسترسی پیدا نمایند. در اکثر موارد، سرمایه‌گذاران علاوه بر تأمین مالی، دانش و تجربه خود را نیز به شکل رسمی و یا غیر رسمی در اختیار کسب و کار مربوطه قرار می‌دهند. در مقابل این اقدامات، آنها بخشی از سهام شرکت را در اختیار می‌گیرند .

 صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر

نوع دوم تأمین مالی از طریق فروش سهام، سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر است. سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا Venture Capital، عبارت است از تامین سرمایه لازم برای شرکت‌ها و کسب و کارهای فناورانه که مستعد تولید انبوه، ورود به بازار و رشد ارزش هستند. شرکت‌هایی که مراحل رشد، پیش سرمایه اولیه و سرمایه اولیه را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، عموما از این روش تأمین مالی استفاده می‌کنند. همانند روش تأمین مالی از طریق سرمایه‌گذاران خصوصی، این روش مورد توجه شرکت‌های دانش‌بنیانی است که امکان تهیه وثایق و جریان نقدی لازم را نداشته و به دنبال افزایش سرمایه در ازای فروش بخشی از سهام خود هستند. یکی از انواع مهم صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در دنیا، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطر پذیر وابسته به شرکت‌های بزرگ می‌باشند. غالبا شـرکت‌های بزرگ توسـعه یافته، سـهام شـرکت‌های تازه تأسـیس با فناوری بالا را با اهداف درک بهتر از فناوری‌های جدید، در نظر گرفتن فرصـــت‌های بالقوه جهت مشـــارکت و یا خرید کل مجموعه و یا در جهت بهبود بخش تحقیق و توسعه خود خریداری می‌کنند.

گرداورنده: رامین کاظمی

منابع مورد مطالعه:

نوعی مقدم، ح.؛ حسینی،ش.؛ معمارنژاد، ع. و امامی جزء، ک.(۱۳۹۹). اثر بخشی تامین مالی از طریق مشارکت عمومی – خصوصی در تحقّق اهداف توسعه‌ایی، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره ۱۴، ۵۲ : ۱۰۰ -۸۱.

فرمان‌آرا، و. ؛ کمیجانی، ا.؛ فرزین وش، ا. و غفاری، ه.(۱۳۹۸). نقش بازار ســرمایه در تامین مالی و رشــد اقتصادی (مطالعه موردی ایران و منتخبی از کشورهای در حال توسعه(، دوره ۰۲ ،شماره ۲۱ :۲۸-۰۵.

محمدی، ا. سبحانی، م. محمدی، د.(۱۳۹۶). مدیریت دانش: رویکردی جامع (استراتژی، فن‌آوری، رفتار و تولید)، تهران: پیام پویا:۵۶-۹۰.