بحران انرژی در صنعت؛ روایت مدیران از میدان واقعی مصرف
چهارمین پیش‌رویداد دعوت ۳ با محوریت «مدیریت مصرف و بهینه‌سازی انرژی در صنعت»، بستری برای گفت‌وگوی بی‌واسطه میان مدیران صنعتی، کارشناسان انرژی و پژوهشگران دانشگاهی فراهم کرد. در این نشست، تجربه‌ها و دغدغه‌های میدانی از زبان بازیگران اصلی حوزه مصرف انرژی شنیده شد؛ کسانی که در خط مقدم تولید و تامین، همزمان با فشارهای مصرف، در پی یافتن راهکارهایی برای عبور از بحران‌اند. این نشست با مشارکت نمایندگانی از صنایع بزرگ خراسان همچون دامپروری و لبنی رضوی، قند چناران و پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد برگزار شد و در کنار آن‌ها، کارشناسان و مسئولانی از شرکتهای دانش بنیان در زمینه بهینه سازی انرژی، پردیس فناوری انرژیِ پارک علم و فناوری خراسان رضوی، دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشگاه هواخورشید و… نیز در تبادل دیدگاه‌ها حضور داشتند. هدف اصلی این گردهمایی، هم‌افزایی برای شناخت واقع‌بینانه از چالش‌های مصرف انرژی و حرکت به سوی راه‌حل‌های عملیاتی فناورانه بود. مدیران حاضر در نشست نیز از نوسازی تجهیزات و اعمال مدیریت مصرف در ساعات پیک تا اجرای پروژه‌های خورشیدی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین را به عنوان راهکارهایی برای پایداری انرژی معرفی کردند.
بهینه‌سازی انرژی؛ پلی میان فناوران و صنایع
دبیر علمی رویداد دعوت ۳، در این پیش‌رویداد بر اهمیت فزاینده موضوعات آب، انرژی و محیط زیست در کشور تاکید کرد و گفت: این حوزه‌ها جزو اولویت‌های غیرقابل انکار امروز کشور هستند و نیازمند توجه جدی و سرمایه‌گذاری مستمرند. دکتر محمد مزیدی با اشاره به اهداف این رویداد اظهار کرد: تلاش ما در دعوت ۳، ایجاد پیوند موثر میان فناوران و سرمایه‌گذاران است تا راهکارهای نوآورانه در حوزه‌های استراتژیک، به مرحله اجرا و بهره‌برداری برسد. وی با بیان اینکه شرکت صنایع پیشرفته رضوی به عنوان برگزارکننده این سلسله‌رویدادها، در نقش یک سرمایه‌گذار عمل می‌کند، افزود: تمرکز این پیش‌رویداد مشخصا بر فناوری‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی است؛ چرا که این حوزه تأثیر مستقیمی بر کاهش هزینه‌های تولید، حفظ منابع و پایداری زیست‌محیطی دارد. دبیر علمی رویداد دعوت ۳ ادامه داد: هدف ما از طراحی ساختار پیش‌رویدادها، فراهم آوردن بستری برای گفت‌وگوی عملیاتی بین دو گروه است؛ شرکتهای فناور دارای محصول یا تجربه، و صنایع بزرگ که درگیر چالش‌های واقعی مصرف انرژی‌اند. وی ابراز امیدواری کرد که با ارائه دستاوردهای فناوران و شنیدن دغدغه‌های صنایع، همکاری‌های هدفمند میان دو طرف شکل بگیرد و بتوان از دل این تعامل، به راه‌حل‌های کاربردی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی دست یافت.
بهینه‌سازی مصرف، بدون سرمایه‌گذاری سنگین
مدیر کارگروه بهینه‌سازی مصرف انرژی انجمن مدیران صنایع استان خراسان رضوی نیز با اشاره به تجربیات این انجمن گفت: ما نماینده بیش از ۳۷۰ واحد صنعتی در استان هستیم و تلاش کرده‌ایم با اجرای بازدیدهای میدانی و انتقال تجربیات موفق، الگوهای موثری برای کاهش مصرف انرژی شکل دهیم.مهندس مهدی کفاش اظهار کرد: در قالب ممیزی‌های فنی، تیم‌هایی متشکل از مدیران انرژی و کارشناسان با حضور در صنایع، به شناسایی نقاط قوت و ضعف مصرف انرژی پرداخته و در نهایت گزارش‌هایی عملیاتی ارائه می‌شود. وی با بیان اینکه پایین بودن هزینه انرژی در کشور مانع جدی برای اجرای پروژه‌های صرفه‌جویی است، تصریح کرد: بازگشت سرمایه پایین در این حوزه باعث شده اراده لازم از سوی مدیران ارشد برای اجرای طرح‌ها شکل نگیرد. مدیر کارگروه بهینه‌سازی مصرف انرژی انجمن مدیران صنایع استان خراسان رضوی با اشاره به تحلیل داده‌های برق در برخی واحدهای صنعتی خاطرنشان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد ظرفیت بالایی برای کاهش مصرف بدون نیاز به سرمایه‌گذاری قابل‌توجه وجود دارد. وی ادامه داد: به‌عنوان مثال، تابستان گذشته حدود ۹۰ مگاوات ناترازی برق به ثبت رسید که بخش زیادی از آن به دلیل مصرف کنترل‌نشده در صنایع بود. کفاش با تاکید بر ضرورت مدیریت اصولی انرژی، توصیه کرد: استفاده از استاندارد بین‌المللی ISO ۵۰۰۰۱ می‌تواند راهگشای صنایع باشد. این استاندارد، چارچوبی منسجم برای بهینه‌سازی پایدار و سیستماتیک مصرف انرژی در سازمان‌ها فراهم می‌کند.
فناوری‌های نوین و بازیابی انرژی
در چهارمین پیش‌رویداد دعوت ۳، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی قوچان با اشاره به چالش‌های مصرف انرژی در کشور، بر لزوم به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنایع تاکید کرد. دکتر امیر ابراهیمی‌مقدم گفت: یکی از اصلی‌ترین دلایل ناترازی‌های انرژی، بی‌توجهی به فناوری‌های نوین و اتکای مداوم به تجهیزات قدیمی است که موجب راندمان پایین و هدررفت گسترده انرژی شده است. عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی قوچان با اشاره به پروژه‌های بازیابی انرژی، از جمله بهره‌گیری از گازهای فلر، اظهار کرد: با استفاده از این فناوری‌ها می‌توان راندمان نیروگاه‌ها را از حدود ۳۰ درصد به بالای ۷۰ درصد افزایش داد. وی همچنین تصریح کرد: صنایع نفت، گاز و نیروگاه‌ها، به‌ویژه با تکنولوژی‌های فعلی، ظرفیت بالایی برای افزایش بهره‌وری دارند اما به‌دلیل ارزان بودن انرژی، سرمایه‌گذاری لازم انجام نمی‌شود. ابراهیمی‌مقدم افزود: ایران با منابع متنوع انرژی و ظرفیت بالای خورشیدی و بادی، می‌تواند به تولید سوخت‌های نوینی مانند متان و آمونیاک روی آورد که از انرژی تجدیدپذیر تولید می‌شوند.وی بر لزوم تغییر نگاه در مدیریت انرژی تاکید کرد و گفت: استفاده از استانداردهای بین‌المللی مانند ISO ۵۰۰۰۱ می‌تواند راهکاری عملی برای کاهش هزینه و کاهش آثار زیست‌محیطی باشد.
هوشمندسازی، حلقه گمشده در بهینه‌سازی مصرف انرژی
معاون مهندسی شرکت بهپویان امین منتظر نیز بر نقش محوری هوشمندسازی در افزایش بهره‌وری تاکید کرد و آن را کلید کاهش هزینه‌ها و ارتقای پایداری دانست. مهندس خسروی با اشاره به تجربیات صنعتی در حوزه انرژی گفت: صرف اندازه‌گیری و تحلیل داده‌ها کافی نیست؛ ما نیازمند سیستم‌هایی هستیم که بتوانند به صورت هوشمند و خودکار تصمیم‌سازی کنند. وی با اشاره به مدل ترکیبی به‌کاررفته در پروژه‌های این شرکت افزود: ما در بهپویان از مدلی شامل ممیزی، مدلسازی فرایند، تحلیل داده‌های بهره‌برداری و تصمیم‌سازی هوشمند استفاده می‌کنیم؛ مدلی که در پروژه‌هایی چون شبکه آب مشهد، شبکه گاز شهری و واحدهای پتروشیمی اجرا شده و نتایج موثری داشته است. معاون مهندسی شرکت بهپویان امین منتظر تصریح کرد: یکی از خطاهای رایج در پروژه‌های بهینه‌سازی، نگاه مجزا به تجهیزات است؛ در حالی‌که رفتار هر تجهیز به کل فرایند، نحوه بهره‌برداری و الگوی مصرف کاربران وابسته است. وی با تاکید بر تفاوت میان اتوماسیون سنتی و سیستم‌های هوشمند افزود: در سیستم‌های هوشمند، داده‌ها از منابع متنوع جمع‌آوری و پردازش می‌شوند تا تصمیمات دقیق‌تری گرفته شود. خسروی گفت: هوشمندسازی تنها ارتقاء تکنولوژی نیست، بلکه تغییر نگرش در مدیریت منابع و برنامه‌ریزی است که می‌تواند زیرساخت انرژی کشور را متحول کند.
حمایت‌های اقتصادی لازمه اجرای راهکارها
عضو پژوهشکده هواخورشید دانشگاه فردوسی مشهد، دیگر سخنران چهارمین پیش‌رویداد دعوت ۳، به بررسی چالش‌های ساختاری و اقتصادی در مسیر اجرای راهکارهای بهینه‌سازی در صنایع پرداخت. دکتر حسن قُرِشی با اشاره به وضعیت نامتعادل مصرف انرژی در کشور گفت: ناترازی انرژی سال‌هاست که در صنایع وجود دارد و علی‌رغم شناخته بودن این مسئله، اقدام موثری برای بهبود آن انجام نشده است. وی تاکید کرد: مشکلات عمده تنها فناوری‌محور نیستند، بلکه نبود حکمرانی مؤثر، ساختار اقتصادی ناکارآمد و بی‌ثباتی در سیاست‌های کلان باعث شده است که حتی ساده‌ترین راهکارها نیز به مرحله اجرا نرسند. عضو پژوهشکده هواخورشید دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: اقداماتی از قبیل نصب سایه‌بان برای کولرها یا پنجره‌های دوجداره، با وجود هزینه پایین و اثرگذاری بالا، به دلیل نبود حمایت اقتصادی و عدم تعهد جدی از سوی صنایع نادیده گرفته می‌شوند.وی همچنین بر اهمیت نظام‌مند شدن حمایت‌های دولتی تاکید کرد و افزود: در بسیاری از کشورها وام‌های هدفمند برای بهینه‌سازی انرژی به صنایع اعطا می‌شود، اما در ایران چنین مشوق‌هایی یا وجود ندارد یا کارایی لازم را ندارند. قُرشی خاطرنشان کرد: تا زمانی که نگرش کلان در حوزه انرژی اصلاح نشود، اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی در صنعت به‌سختی محقق خواهد شد.
راهکارهای اصلاح ناترازی انرژی از نگاه یک متخصص صنعتی
در چهارمین پیش‌رویداد دعوت ۳، مدیر بهینه سازی انرژی شرکت پایا صنعت آفتاب شرق با تاکید بر ناترازی انرژی در حوزه‌های برق، گاز و به‌ویژه آب به‌عنوان یک منبع غیرقابل تجدید، به بیان چالش‌های جدی موجود در صنایع کشور پرداخت و راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت برای بهبود وضعیت را تشریح کرد.
مهندس مصلحی با اشاره به استاندارد معیار مصرف انرژی گفت: گرچه قانون ماده ۲۶ الزام‌آور است و برای صنایع متخلف جریمه‌هایی در نظر گرفته شده، اما تنها امسال یک صنعت در استان خراسان رضوی بابت رعایت‌نکردن این استاندارد، ۱۲ میلیارد تومان جریمه شده است.وی همچنین به ابهام در استانداردهای مصرف انرژی اشاره کرد و گفت: مشخص نیست رسیدن به ۸۰ درصد معیار مصرف به معنای «صنعت سبز» است یا خیر و آیا حمایتی در پی دارد یا نه. صابری‌نژاد پیشنهاد کرد تشکیل شرکتهای تخصصی مستقل برای پایش مصرف انرژی در صنایع بزرگ ضروری است تا مسیر همکاری بهتر با شرکتهای خدمات انرژی فراهم شود و اقدامات صرفه‌جویی نیز به‌صورت شفاف و مستند تأیید شوند.
تأمین برق پایدار، دغدغه اساسی دامپروری‌ها در شرق کشور
مدیر اجرایی شرکت صنایع دامپروری و لبنی رضوی، در چهارمین پیش‌رویداد دعوت ۳، با اشاره به اهمیت برق پایدار در صنعت دامپروری، از اقدامات و چالش‌های این مجموعه در زمینه مدیریت مصرف انرژی سخن گفت.
مهندس شاه‌حسینی بیان کرد: مجموعه دامپروری رضوی شامل هفت واحد بزرگ است که بزرگ‌ترین آن در مشهد و سایر واحدها در شهرهایی مانند رشتخوار، چناران، فریمان، اسفراین و خراسان شمالی واقع شده‌اند. به گفته وی، تامین برق پایدار برای این مجموعه‌ها حیاتی است، زیرا فرآیندهایی مانند شیرگیری و تغذیه دام‌ها باید به‌صورت منظم و بدون وقفه انجام شود. مدیر اجرایی شرکت صنایع دامپروری و لبنی رضوی با اشاره به تغییر سیاست‌های تامین برق اضطراری گفت: در گذشته، برق پشتیبان عمدتا از طریق ژنراتورها تأمین می‌شد، اما اکنون گازوئیل ارزان‌قیمت جایگزین شده است. وی ادامه داد: با این حال، در ماه‌های اخیر، به دلیل افزایش هزینه قبوض برق و عبور از توان مصرفی مجاز، با چالش‌هایی روبرو شده‌ایم که در حال پیگیری برای رفع آن‌ها هستیم. شاه‌حسینی افزود: با تغییر ساعت کاری برخی واحدها مانند تولید کنسانتره به زمان‌های کم‌مصرف، توانستیم بخشی از بار مصرفی را مدیریت کنیم. همچنین نوسازی الکتروموتورها و تجهیزات سرمایشی برای بهینه‌سازی مصرف در دستور کار قرار گرفته است. وی تأکید کرد که توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر از سال ۱۳۹۷ در دستور کار بوده، اما برای اجرای کامل آن به حمایت بیشتر نیاز دارند.وی ادامه داد: حدود ۴۰ درصد انرژی کشور در بخش ساختمان مصرف می‌شود و از سال ۱۴۰۶، طبق ویرایش جدید مقررات ملی ساختمان، دریافت برچسب انرژی برای ساختمان‌ها الزامی خواهد بود.
مدیر بهینه سازی شرکت پایا صنعت آفتاب شرق با اشاره به ریشه‌های ساختاری و اقتصادی ناترازی انرژی افزود: پایش داده‌ها با استفاده از سنسورها، ممیزی عبوری و تحلیل وضعیت انرژی، اولین گام در مسیر بهینه‌سازی مصرف است. وی همچنین به اهمیت هوشمندسازی و اجرای ماده ۲۴ قانون اصلاح الگوی مصرف اشاره کرد و گفت: صنایع پرمصرف موظف‌اند سیستم مدیریت انرژی داشته باشند، وگرنه ترک فعل تلقی می‌شود.مصلحی افزود: بازارهای جدیدی مانند گواهی کربن می‌تواند اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی را اقتصادی کند و صنایع باید برای بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها آموزش ببینند.
تحول دیجیتال و انرژی‌های نو؛ رویکرد پارک فناوری خراسان
در چهارمین پیش‌رویداد دعوت ۳، مدیر پردیس فناوری انرژی پارک علم و فناوری خراسان، راهکارهای این مجموعه را برای بهینه‌سازی مصرف انرژی در صنایع کشور، با تکیه بر تحول دیجیتال و هوشمندسازی تشریح کرد.دکتر محمدجواد زارعی با اشاره به برخی چالش‌های انرژی در استان، از جمله مصرف بالای انرژی پمپ‌های چاه و هزینه انتقال برق به مناطق دورافتاده، گفت: حدود ۱۰ شرکت در پارک فناوری در زمینه پمپ‌ها و کمپرسورها فعال هستند که محصولات آن‌ها در صنایع بزرگی مانند پتروشیمی و پالایشگاه‌ها به کار می‌رود. وی افزود: برخی از این پمپ‌ها بهینه‌سازی و با پنل خورشیدی ترکیب شده‌اند تا مصرف انرژی کاهش یابد و برق حتی در زمان قطعی تامین شود. همچنین تولید پلت‌های سوختی از ضایعات کشاورزی و جانوری در دستور کار قرار گرفته و پروژه‌هایی در مشهد و خوزستان اجرا شده است. زارعی به پروژه‌های ذخیره‌سازی CNG، LNG و SNG نیز اشاره کرد و گفت: این فناوری‌ها نقش مهمی در تأمین پایدار گاز دارند. مدیر پردیس فناوری انرژی پارک علم و فناوری خراسان با تاکید بر اهمیت هوشمندسازی صنایع، آن را عاملی در جلوگیری از اجرای پروژه‌های ناکارآمد دانست.وی همچنین با اشاره به سند تحول دیجیتال در قانون برنامه هفتم، از آمادگی پارک برای همکاری گسترده با صنایع خبر داد.
هوشمندسازی و انرژی‌های تجدیدپذیر در پالایشگاه خانگیران
مدیر انرژی پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد در چهارمین پیش‌رویداد دعوت ۳ با اشاره به سهم مهم پالایشگاه‌های کشور در تامین گاز، از حرکت این مجموعه به سمت هوشمندسازی و بهره‌گیری از انرژی‌های پاک خبر داد.مهندس سید مجید علاقه‌بند حسینی گفت: در حال حاضر پالایشگاه پارس جنوبی با ۱۳ واحد پالایشی حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد گاز کشور را تامین می‌کند، اما چالش‌هایی مانند افت فشار در میدان گازی مشترک با قطر وجود دارد. وی افزود: پالایشگاه خانگیران در شمال شرق کشور، حدود ۵ درصد از گاز مورد نیاز کشور را تولید می‌کند، اما این مقدار پاسخگوی تقاضای کلان‌شهرهایی مانند مشهد نیست.
مدیر انرژی پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد با بیان رشد مصرف گاز در بخش خانگی و صنعتی افزود: تولید گاز در بسیاری از مواقع جوابگوی تقاضا نیست و باید به سمت مصرف بهینه حرکت کرد.وی به اجرای پروژه‌های انرژی پاک مانند نصب نیروگاه‌های خورشیدی در مدارس سرخس اشاره کرد که مصرف گاز آن‌ها را به صفر رسانده است.علاقه‌بند حسینی همچنین از ظرفیت پمپ‌های حرارتی با راندمان بالا برای کاهش مصرف انرژی در فصول سرد سخن گفت و افزود: ترکیب این فناوری با انرژی خورشیدی می‌تواند نقشی مؤثر در کاهش ناترازی انرژی ایفا کند.
تجربه قند چناران در بهینه‌سازی انرژی و مدیریت بحران‌ها
مدیر فنی شرکت قند چناران، در چهارمین پیش‌رویداد دعوت ۳ با اشاره به تجربه‌های عملی این کارخانه، از اقدامات انجام شده در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی و نوسازی تجهیزات گزارش داد. به گفته مهندس صابری‌نژاد، قند چناران یکی از قدیمی‌ترین صنایع کشور است که اگرچه نوسازی در آن به‌تدریج انجام شده، اما همچنان چالش‌هایی در مصرف انرژی وجود دارد. وی از سرمایه‌گذاری سالانه ۱۵ تا ۲۵ میلیارد تومانی این کارخانه طی سه سال اخیر برای بهبود مصرف انرژی خبر داد و گفت: کاهش مصرف گاز در کوره خشک‌کن طفال تا حدود ۵۰ مترمکعب در ساعت و جایگزینی بیش از ۱۵۰ لامپ پرمصرف با ال‌ای‌دی، بخشی از نتایج این اقدامات بوده است. مدیر فنی شرکت قند چناران با انتقاد از تعامل ضعیف شرکتهای برق و گاز، افزود: قطع برق و گاز در دو سال اخیر به تولید این مجموعه در چناران و مشهد لطمه زده، به‌ویژه با توجه به اینکه کارخانه مصرفی بالای یک مگاوات دارد.
